PODGLĄD ATOMU
     
 

Wielka Wojna z Zakonem Krzyżackim


Kalendarium


1409–1411 – Wielka Wojna z Zakonem
1410 – bitwa pod Grunwaldem
1411 – pierwszy pokój toruński z Krzyżakami
1413 – unia polsko-litewska w Horodle
1414 – wystąpienie Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji


Źródło 1. Mapa. Polska i Litwa w XV w., CARTE




Źródło 2. Jan Długosz, Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego [fragment]

15 lipca [1410], Władysław, król Polski [...] za najważniejszą rzecz osądził, aby wprzódy oddać powinności Bogu, nim by do wojny przystąpił: zaczem udawszy się do kaplicy obozowej wysłuchał z wielkim nabożeństwem dwóch mszy [...]. Król brał już na głowę hełm [...], gdy mu doniesiono, że od wojsk krzyżackich przybyli dwaj heroldowie [...]. Ci, powitawszy króla [...] opowiedzieli swoje poselstwo tymi słowy [...]: „Najjaśniejszy królu! Wielki mistrz pruski Ulryk śle tobie i twojemu bratu [...] te dwa miecze w pomoc do zbliżającej się walki, abyś przy tej pomocy [...] wystąpił do bitwy; a iżbyś się nie chował w tych gajach i zaroślach, ale na otwartym polu wyszedł walczyć [...].” Władysław zaś, król Polski [...] odpowiedział spokojnie: „Chociaż w wojsku moim mam dostatek oręża i od nieprzyjaciół bynajmniej ich nie potrzebuję, [...] przyjmuję w imię Boże i te dwa przysłane miecze, od wrogów, łaknących krwi mojej i narodu mego. [...]” Gdy wytrąbiono hasło bojowe, wszystko wojsko królewskie zaśpiewało głośno pieśń ojczystą Bogarodzica, a potem z podniesionymi kopiami pobiegło do bitwy.

Źródło 3. Fragment filmu w reżyserii Aleksandra Forda pod tytułem Krzyżacy (ekranizacja powieści Henryka Sienkiewicza pod tym samym tytułem)

http://www.youtube.com/watch?v=Tlrfjyk7Wko

Źródło 4. Jan Matejko, Bitwa pod Grunwaldem


[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Grunwald_bitwa.jpg&filetimestamp=20120628175411]

Źródło 5. Akt unii w Horodle [fragment]

Panowie i szlachta litewska po śmierci Aleksandra, to jest Witolda wielkiego księcia litewskiego żadnego [innego] nie mają mieć i obrać za wielkiego księcia, jeno [tego] którego król polski za radą prałatów, panów polskich i ziem litewskich będzie obierać. I także prałaci, panowie szlachta królestwa polskiego [...] króla i pana nie mają sobie obierać bez wiadomości i rady naszej, to jest Aleksandra wielkiego księcia oraz panów i szlachty ziem litewskich.

Źródło 6. Fragment wystąpienia Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji

Nie należy niepokoić ani osób, ani majątków niewiernych, którzy chcą spokojnie żyć […]. Grzeszy, więc władca, który ich pozbawia majątków bez przyczyny, albowiem nawet papieżowi nie wolno im dóbr odbierać […]. Tego rodzaju napad na niewiernych […] jest zaprzeczeniem miłości bliźniego […]. Nikogo do wiary zmuszać nie należy, gdyż wiara nie może wynikać z przymusu, a wymuszone modlitwy nie są miłe Bogu […]. Gdy […] posiadanie rzeczy ukradzionej lub siłą zdobytej jest wadliwe, nie mogą takie rzeczy być nabyte przez zasiedzenie lub przedawnienie […]. Z tego płynie wniosek, że wszystkie rzeczy tak nabyte […] muszą […] być zwrócone pod grozą utraty zbawienia. Grzech nie może bowiem być odpuszczony, o ile rzecz ukradziona nie będzie zwrócona.

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Podaj nazwę ziemi, która oddzielała terytorium państwa zakonnego w Prusach od terytorium państwa zakonnego w Inflantach. Dlaczego Krzyżacy chcieli przyłączyć tę ziemię do swojego państwa?
2. Podaj nazwę ziemi, którą Krzyżacy zagarnęli Polsce w pierwszej połowie XIV w. i do której odzyskania zobowiązał się Władysław Jagiełło w akcie unii z 1385 r.
3. Gdzie zostały skoncentrowane siły krzyżackie?
4. Gdzie spotkały się wojska polskie i litewskie?
5. W jaki sposób wojska Jagiełły przeprawiły się na drugi brzeg Wisły? W jakim kierunku podążyły po przeprawie przez Wisłę? Gdzie spotkały się z wojskami Krzyżackimi?


Na podstawie źródła 2. i 3.

1. Dlaczego Jagiełło nakazał odprawienie dwóch nabożeństw przed bitwą?
2. W jaki sposób Krzyżacy chcieli nakłonić Jagiełłę do rozpoczęcia bitwy?
3. Dlaczego Jagiełło rozstawił swoje wojsko w lesie?
4. Jaki plan ataku przyjęła strona polsko-litewska? Czy był on skuteczny?
5. Jaką pieśń śpiewali rycerze polscy ruszając do boju?
6. Jakie posiłki przyprowadził ze sobą książę Witold?


Na podstawie źródła 4.

1. Wskaż na obrazie postaci: wielkiego mistrza Ulryka von Jungingena, księcia Witolda, króla Władysława Jagiełłę, Zawiszę Czarnego.
2. Zwróć uwagę na włócznię, którą zadaje cios wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu jeden z walczących. Kto i kiedy ją otrzymał? Co ma symbolizować ta włócznia w dłoniach (prawdopodobnie) Litwina atakującego mistrza krzyżackiego?
3. Czy król bezpośrednio uczestniczył w walce?
4. Czyja postać unosi się nad walczącymi? Co ma symbolizować przedstawienie jej wizerunku?


Na podstawie źródła 5.

1. W jaki sposób zwycięstwo pod Grunwaldem wpłynęło na zacieśnienie relacji między Polską i Litwą?
2. Jakie postanowienia zawierała unia horodelska?


Na podstawie źródła 6.

1. Ustal, w jakim celu został zwołany sobór powszechny w Konstancji?
2. W jakich okolicznościach doszło do wystąpienia rektora uczelni krakowskiej – Pawła Włodkowica?
3. Jak Paweł Włodkowic oceniał chrystianizację przy pomocy oręża?
4. Wytłumacz, jakie metody chrystianizacji autor uważał za słuszne.
5. Wyjaśnij, jakie rozwiązanie sporu polsko-krzyżackiego o Pomorze Gdańskie sugeruje ten tekst i wskaż cytat potwierdzający Twoją odpowiedź.
6. Dlaczego wystąpienie Pawła Włodkowica możemy uznać za niezwykle odważne?

Praca domowa

1. Dlaczego zwycięstwo w bitwie pod Grunwaldem określa się często mianem zmarnowanego zwycięstwa?
2. Czy wizja artystyczna bitwy pod Grunwaldem przedstawiona przez Jana Matejkę jest zgodna z prawdą historyczną?
Praca domowa dla zainteresowanych

1. Wyjaśnij znaczenia symboliki grunwaldzkiej wykorzystywanej w celach propagandowych w różnych okresach historii Polski – obraz Jana Matejki Bitwa pod Grunwaldem, obraz Wojciecha Kossaka Bitwa pod Grunwaldem, obraz Michała Byliny Grunwaldzkie miecze, Pomnik Grunwaldzki w Krakowie, Order Krzyża Grunwaldu, Zlot Grunwaldzki młodzieży polskiej w 1960 r., plakat Tadeusza Trepkowskiego Grunwald 1410 – Berlin 1945, plakat z okresu stanu wojennego Z mroków średniowiecza krucjata przeciwko Polsce.
2. Jaki stereotyp Krzyżaka utrwaliły wśród Polaków zaprezentowane źródła?











Tytuł: Wielka Wojna z Zakonem Krzyżackim
Opis skrócony: Zastanowimy się nad wpływem tej wojny na dzieje unii polsko-litewskiej, przeanalizujemy fragment opisu bitwy pod Grunwaldem i ocenimy, czy twórcy filmu Krzyżacy starali się wiernie odtworzyć realia wydarzeń z 1410 r. Poznamy też fragment wystąpienia Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji.
Autor(rzy): Wanda Królikowska
Hasła treści Wielka Wojna z Zakonem, bitwa pod Grunwaldem, Malbork, unia w Horodle, sobór w Konstancji, Władysław Jagiełło, Paweł Włodkowic, wielki książę Witold
Uwagi metodyczne Nauczyciel może zaproponować uczniom rozważania w ramach historii alternatywnej – Jak potoczyłyby się losy Polski i Litwy, gdyby zakon krzyżacki odniósł zwycięstwo pod Grunwaldem? Można także dyskutować z uczniami na temat: Dlaczego po zwycięstwie grunwaldzkim Władysław Jagiełło nie zadał ostatecznego ciosu zakonowi krzyżackiemu? Proponuję korzystanie z map zamieszczonych w powszechnie dostępnych atlasach. Tu: Polska i Litwa za panowania Jagiellonów i Wielka wojna z Zakonem, w Ilustrowanym atlasie historii Polski, Demart, Warszawa 2006, s. 70–71, 72. lub – Polska i Litwa w XV w., Wojna z Krzyżakami, w Atlasie historycznym Polski, PPWK, Warszawa-Wrocław 1987, s. 15, 16–17.Nauczyciel może zaproponować uczniom rozważania w ramach historii alternatywnej – Jak potoczyłyby się losy Polski i Litwy, gdyby zakon krzyżacki odniósł zwycięstwo pod Grunwaldem? Można także dyskutować z uczniami na temat: Dlaczego po zwycięstwie grunwaldzkim Władysław Jagiełło nie zadał ostatecznego ciosu zakonowi krzyżackiemu? Proponuję korzystanie z map zamieszczonych w powszechnie dostępnych atlasach. Tu: Polska i Litwa za panowania Jagiellonów i Wielka wojna z Zakonem, w Ilustrowanym atlasie historii Polski, Demart, Warszawa 2006, s. 70–71, 72. lub – Polska i Litwa w XV w., Wojna z Krzyżakami, w Atlasie historycznym Polski, PPWK, Warszawa-Wrocław 1987, s. 15, 16–17.


Szacowany MINIMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 60
Szacowany MAKSYMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 90

 
Materiały udostępniane za pomocą Serwisu można wykorzystywać zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska,
z wyjątkiem materiałów, które zostały wyraźnie oznaczone jako nieobjęte postanowieniami tej licencji.
Strona współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego z projektu: „Opracowanie i pilotażowe wdrożenie innowacyjnych programów nauczania – zgodnych z polską podstawą programową kształcenia ogólnego – przeznaczonych dla uczniów – dzieci obywateli polskich za granicą”.
Deklaracja dostępnosci